Człowiek od momentu rozpoczęcia transportu morskiego uświadomił sobie konieczność uregulowania innych zasad odpowiedzialności w środowisku wodnym aniżeli lądowym. Dlatego instytucja awarii wspólnej jest najstarszą instytucją prawa morskiego, była już uregulowana w prawie rodyjskim kilka wieków przed naszą erą, jej ślady widać także w średniowiecznym prawie olerońskim. Dziś kwestie związane z awarią wspólną między innymi regulują ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeksu Morskiego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2175 z późn. zm.). Wyrażenie „awaria wspólna” jest w polskim kodeksie morskim tylko terminem na pewien rodzaj szkody, niezależnie od sposobu jej ponoszenia. Przykładem rozsądnego podejścia do definicji awarii wspólnej jest rozwiązanie przyjęte w kodeksie morskim Norwegii. Artykuł 211 tego kodeksu odwołuje się od razu do Reguł Yorku-Antwerpii.
Na gruncie zwyczajów, awarię wspólną strony często definiują dokonując obustronnej modyfikacji umowy w oparciu o zbiór zasad o nazwie: Reguły Yorku-Antwerpii. Reguły Yorku-Antwerpii stanowią dziś najstarszą instytucję handlu morskiego mogącą się wykazać tak powszechnym zastosowaniem w praktyce. Definicja awarii wspólnej wywodzi się z edycji reguł z 1924 r., a ta ma związek bezpośredni z angielską ustawą o ubezpieczeniach morskich z 1906 r.
Wracając do meritum, awarię wspólną stanowią nadzwyczajne poświęcenia lub wydatki poniesione świadomie w celu zachowania mienia zagrożonego niebezpieczeństwem podczas wspólnego przedsięwzięcia morskiego.
Przez wspólne przedsięwzięcie morskie należy rozumieć podróż morską statku z ładunkiem lub pasażerami, a także holowanie, z wyjątkiem tego udzielonego w celu ratownictwa. Do samej awarii wspólnej zaliczane są wyłącznie straty będące bezpośrednim następstwem aktu awarii wspólnej.
Rozdzielanie strat awarii wspólnej
Zapis w Kodeksie Morskim mówi, że osoby uczestniczące we „wspólnym przedsięwzięciu morskim, których mienie jest narażone na niebezpieczeństwo, powinny podzielić między siebie straty wynikające z dokonanych poświęceń lub poniesione wydatki, w części odpowiedniej do wartości ich mienia biorącego udział w tym przedsięwzięciu.”
Co to oznacza w rzeczywistości? Jeśli statek przewożący cenny ładunek osiadł na mieliźnie, to kosztem jest holownik użyty do wydostania statku.
W tym przypadku głównymi podmiotami biorącymi udział w awarii wspólnej będą: właściciel statku oraz właściciel ładunku. Ponieważ mienie tych osób zostało zagrożone w wyniku wejścia statku na mieliznę, to obie strony powinny podzielić między siebie wydatki poniesione dla jego ratowania.
Straty wyłączone z awarii wspólnej
Nie wszystkie straty podlegają pod awarię wspólną, nie należą do niej min. straty wynikłe z utraty lub uszkodzenia ładunku:
- który załadowano bez wiedzy armatora,
- którego wartość została przy przyjęciu do przewozu zadeklarowana poniżej rzeczywistej wartości.
Wszelkich ustaleń dotyczących awarii wspólnej tj.: kalkulacje wysokości strat i ich rozdzielenie, dokonuje dyspaszer na polecenie armatora. Co istotne, funkcja dyspaszy może być świadczona wyłącznie przez dyspaszera wpisanego na listę prowadzoną przez Prezesa Krajowej Izby Gospodarczej.
WAŻNE
Należy pamiętać, że roszczenie z awarii wspólnej przedawnia się z upływem jednego roku od sporządzenia dokumentu przez dyspaszę, jednak nie później niż z upływem 2 lat od dnia zakończenia wspólnego przedsięwzięcia morskiego.
Jeśli wydaje Ci się, że ta definicja wyczerpuje temat awarii wspólnej, to lepiej skontaktuj się z brokerami ubezpieczeniowymi wyspecjalizowanymi w obszarze ubezpieczeń morskich z Polskiej Kancelarii Brokerskiej. Możesz polegać na ich wiedzy i doświadczeniu, gdyż zajmują się ochroną od zdarzeń morskich i doświadczali wielu przypadków zastosowania awarii wspólnej w praktyce. Ubezpieczenia morskie wymagają pogłębionej znajomości odmienności międzynarodowych. Wykorzystaj nasz dostęp do ekspertów ubezpieczeniowych z rynku międzynarodowego i konkurencyjnych rozwiązań ubezpieczeniowych ukształtowanych przez międzynarodowe rynki ubezpieczeniowe. Możesz w tym zakresie polegać na specjalistach biura brokerskiego PKB – Polskiej Kancelarii Brokerskiej.
