Początkowo termin "klauzula" był używany w kontekście prawnym do określania fragmentu tekstu w umowie lub dokumencie, który definiuje konkretne warunki. W ubezpieczeniach znaczenie to przekształciło się na zapis w polisie, który "zamykając" lub "zawężając" określone ryzyka, wpływa na zakres ochrony ubezpieczeniowej.

Klauzule mogą modyfikować standardowy zakres ochrony, wprowadzać dodatkowe warunki, wyłączenia lub obowiązki dla stron. W praktyce klauzule ubezpieczeniowe pełnią istotną rolę w dostosowywaniu ubezpieczenia do indywidualnych potrzeb i ryzyk klientów.

RODZAJE KLAUZUL UBEZPIECZENIOWYCH

• Klauzule rozszerzające zakres ochrony - tego typu klauzule zwiększają zakres ochrony ubezpieczeniowej, np. rozszerzają ochronę na dodatkowe okoliczności ryzyka czy koszty, które standardowo nie są objęte polisą.
• Klauzule wyłączające określone ryzyka - te klauzule wskazują sytuacje, w których ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności.
• Klauzule warunkowe - określają dodatkowe warunki, które muszą być spełnione, aby ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność.
• Klauzule dotyczące udziału własnego (franszyzy) – regulują kwestie wysokości udziałów własnych w szkodzie, czyli kosztów jakie ponosi ubezpieczony w związku ze szkodą.
• Klauzule dotyczące obowiązków informacyjnych - nakładają na ubezpieczonego obowiązek informowania ubezpieczyciela o wszelkich istotnych zmianach, które mogą mieć wpływ na ryzyko ubezpieczeniowe.
• Klauzule dotyczące zakresu terytorialnego ochrony - ograniczają lub rozszerzają zakres ochrony w zależności od miejsca zdarzenia.

ZAKRES ZASTOSOWANIA KLAUZUL UBEZPIECZENIOWYCH

Klauzule mogą być stosowane w różnych rodzajach ubezpieczeń, w tym:

Ubezpieczenia majątku – klauzule dotyczą m.in. nieruchomości, sprzętu, pojazdów, chroniąc przed zniszczeniem, kradzieżą czy innymi zdarzeniami losowymi.

Ubezpieczenia komunikacyjne – obejmują klauzule dotyczące zarówno ubezpieczenia OC, jak i AC, np. związane z minimalizacją ryzyka kradzieży pojazdu.

Ubezpieczenia na życie i zdrowotne – klauzule mogą dotyczyć np. wyłączeń odpowiedzialności w przypadku chorób preegzystujących lub rozszerzenia ochrony na ryzyka dodatkowe.

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – klauzule mogą modyfikować zakres ochrony w zależności od specyfiki działalności.

Klauzule ubezpieczeniowe są elastycznym narzędziem, które umożliwia dopasowanie warunków polisy do konkretnej sytuacji, uwzględniając potrzeby obu stron umowy – zarówno ubezpieczyciela, jak i ubezpieczonego.

ROLA KLAUZUL W PRAKTYCE

Klauzule odgrywają kluczową rolę w personalizowaniu ochrony ubezpieczeniowej, dostosowując ją do specyficznych potrzeb klienta. Dla ubezpieczyciela stanowią narzędzie precyzyjnego zarządzania ryzykiem, natomiast dla ubezpieczonego – sposób na lepsze dopasowanie ochrony do indywidualnych sytuacji.

Klauzule ubezpieczeniowe, choć dziś stanowią standardowy element polis, mają bogatą historię sięgającą początków ubezpieczeń. Zyskały one na znaczeniu już w XVII wieku w Londynie, gdzie rozwijały się pierwsze komercyjne ubezpieczenia morskie w słynnej kawiarni Lloyd's. Polisy na transport morski zawierały liczne klauzule dotyczące odpowiedzialności armatorów, kapitanów i właścicieli ładunku. Klauzule te chroniły przed stratami spowodowanymi np. piractwem, burzami lub wojną.

Klauzule ubezpieczeniowe, choć z pozoru techniczne, mają fascynującą historię, która ilustruje, jak ewoluowało zarządzanie ryzykiem wraz z rozwojem globalnego handlu, technologii oraz zmianami społecznymi i politycznymi, oto kilka z nich.

Klauzula "force majeure" (siły wyższej)

Klauzula ta, choć powszechnie stosowana w różnych umowach, ma istotne znaczenie również w ubezpieczeniach. W kontekście historycznym, klauzula siły wyższej była po raz pierwszy formalnie uznana w XVIII wieku we Francji.
Z biegiem czasu ewoluowała, aby uwzględniać zdarzenia takie jak wojny, rewolucje, klęski żywiołowe czy pandemie.

Klauzula dotycząca terroryzmu

Po atakach z 11 września 2001 roku klauzule dotyczące ryzyka terroryzmu stały się powszechne w ubezpieczeniach na całym świecie. Ubezpieczyciele zaczęli wprowadzać klauzule wyłączające odpowiedzialność za szkody spowodowane atakami terrorystycznymi lub wymagające dodatkowej składki za objęcie takiego ryzyka. W niektórych krajach, jak np. w USA, powstały nawet specjalne fundusze i programy rządowe wspierające ubezpieczenia od ryzyka terroryzmu.

Klauzula "All Risks"

Jedna z najszerzej stosowanych klauzul w ubezpieczeniach majątkowych, wprowadzona w XX wieku, umożliwia ubezpieczenie "od wszelkich ryzyk", z wyjątkiem tych wyraźnie wyłączonych w umowie. Takie podejście odwróciło tradycyjny sposób ubezpieczania (gdzie wskazywano wyłącznie ryzyka objęte ochroną), co dało większą elastyczność, ale jednocześnie wprowadziło konieczność szczegółowego definiowania wyłączeń.

Z ŻYCIA WZIĘTE

W wyniku pandemii COVID-19 wiele firm, zwłaszcza z branży gastronomicznej, hotelarskiej i turystycznej, zostało zmuszonych do zamknięcia lub ograniczenia działalności, co doprowadziło do ogromnych strat finansowych. Wiele z tych firm miało wykupione ubezpieczenia BI (business interruption) z klauzulą pokrywającą przerwy w działalności. Kluczowe jednak było to, czy klauzula obejmowała również sytuacje związane z pandemią.

W Wielkiej Brytanii sprawa ta zyskała ogromny rozgłos, kiedy tysiące firm wystąpiło o odszkodowania, powołując się na klauzule przerwy w działalności. Ubezpieczyciele odmawiali wypłat, argumentując, że pandemia nie była objęta polisą lub że polisa wymagała fizycznego uszkodzenia mienia, co nie miało miejsca.

Ostatecznie sprawa trafiła do Sądu Najwyższego w Wielkiej Brytanii. W styczniu 2021 roku sąd orzekł na korzyść firm, uznając, że klauzule przerwy w działalności rzeczywiście obejmują skutki pandemii w określonych przypadkach. Decyzja ta zmusiła wielu ubezpieczycieli do wypłaty odszkodowań na łączną kwotę miliardów funtów.

Ten przypadek miał ogromne znaczenie dla branży ubezpieczeniowej na całym świecie. Ubezpieczyciele musieli zweryfikować treść klauzul w przyszłych polisach i dostosować je do nowych realiów, aby precyzyjnie określić, co jest objęte ochroną, a co nie. Klauzule pandemiczne stały się nowym standardem w wielu ubezpieczeniach, aby uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości.

Podsumowując, klauzula w ujęciu ubezpieczeniowym to kluczowe postanowienie umowy, które szczegółowo określa lub modyfikuje warunki ochrony ubezpieczeniowej. Profesjonalny broker ubezpieczeniowy odgrywa tutaj niezwykle istotną rolę, ponieważ dzięki swojemu doświadczeniu potrafi precyzyjnie zinterpretować treść klauzul oraz negocjować korzystniejsze warunki dla klienta.

W Polskiej Kancelarii Brokerskiej specjaliści analizują każdą klauzulę, aby dostosować umowę do indywidualnych potrzeb, minimalizując ryzyko dla klienta. Eksperckość brokera polega na umiejętności rozpoznania, które klauzule mogą mieć największe znaczenie dla ochrony interesów klienta, co czyni go niezastąpionym partnerem w zarządzaniu ryzykiem i wyborem odpowiednich ubezpieczeń. W ten sposób broker PKB skutecznie reprezentuje interesy klienta, zapewniając optymalną ochronę ubezpieczeniową.